Bireysel emeklilik sistemi (BES) nedir?
4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile yürürlüğe konulan Bireysel Emeklilik Sistemi, kısaca BES, düzenli olarak yapılan tasarruf ve neticesinde oluşan birikimlerin ileri bir vadede aylık düzenli maaş veya toplu para ile geri ödenmesini kapsayan sistemi düzenler. Özetlemek gerekir ise BES, bireylerin düzenli olarak yaptığı tasarrufları ve neticesinde oluşan birikimleri değerlendirir . Sistem, bireylerin her ay düzenli tasarruf yapmasını gerektirir. Birikimler, özel sigorta şirketleri tarafından tayin edilen portföy yönetim şirketlerince oluşturulan yatırım fonları nezdinde değerlendirilerek nemalandırılır. Türkiye'de ilgili kanun gereğince Bireysel Emeklilik Sistemi, yine ilgili kanun hükmüne uygun olarak kurulan bireysel emeklilik sigorta şirketleri tarafından hazırlanan poliçeler kapsamında yürütülür.
Bireysel Emeklilik Sistemi'nin SGK ile ilgisi yoktur. Çalışanların emekli olduktan sonra SGK dışında ek bir gelir elde etmesini hedefleyen sistem, SGK'nın sunduğu sağlık hizmetleri başta olmak üzere diğer ilgili SGK hizmetlerini de sunmaz. Aktif olarak çalışmaya başlayan ve SGK sistemine dâhil olan herkes, BES sistemine kayıt olmak zorundadır. Cayma hakkınızı kullanabilmek için emeklilik planınız başladıktan sonra 60 gün içerisinde karar verip, cayma hakkınızı kullanmak için başvurmanız gerekir. Ancak, tasarrufun önemi dikkate alındığında ve emeklilik dönemini finansal açıdan konforlu geçirebilmek için BES'in getirdiği avantajlar düşünüldüğünde sistemde kalarak geleceğinizi teminat altına alabilirsiniz.
Bireysel emeklilik sistemi nasıl işler?
Bireysel Emeklilik Sistemi, aktif olarak çalışan her bireyin birikimlerini uzun vadeli yatırımlar aracılığı ile emeklilik dönemlerinde finansal konfor sağlayacak düzeye getirir. BES, çalışanların emekliliklerinde ilave düzenli gelir elde etmelerini sağlayan özel emeklilik sistemidir. Sistem, devletin sunduğu sosyal güvenlik sistemi olan SGK'ya bağlı emeklilik maaşına alternatif değil; ek gelir oluşturur. Sisteme katılmak için öncelikle bir "emeklilik planı" satın almanız gerekir. Bu noktada, emeklilik sigortası satan şirketler ya da bu şirketlere aracılık eden bankalar ile görüşmeli ve beklentileriniz hakkında bilgi vermelisiniz. Görüşmeler neticesinde size uygun bir plan çıkarılır ve kabul ettiğiniz takdirde sisteme girmiş olursunuz. Devlet, her ay ödediğiniz prim tutarının ya da bir diğer deyiş ile tasarruf miktarının %30'u oranında katkı payını sizin adınıza öder. Ancak, devletin bir yıl içerisinde yapacağı katkı payı ödemelerinin toplamı, yıllık asgari ücret toplamının %30'unu geçemez. Emekli olmak için ise sistemde en az 10 yıl kalmış olmanız ve 56 yaşınızı doldurmuş olmanız gerekir.
BES'e zorunlu katılım nedir?
Bireysel Emeklilik Sistemi için iki türlü opsiyondan bahsedebiliriz. Birincisi, bireylerin gönüllü katılımını; ikincisi ise zorunlu katılımı ifade eder. İkisi arasında işleyiş açısından en önemli fark, ikincisinin işveren tarafından otomatik olarak başlatılmasıdır. Yapılan yasal düzenlemeler çerçevesinde; 2017 yılından itibaren 45 yaşın altında, aktif olarak çalışan herkes sisteme otomatik olarak katılmıştır. Yine sözkonusu düzenlemeler nedeni ile OKS ödemeleri için brüt ücret üzerinden %3 zorunlu kesinti uygulanır. OKS ile BES arasındaki en temel fark, bu şekilde ifade edilebilir. OKS'de sizin ödediğiniz primlerin yanı sıra işvereninizin sizin adınıza ödediği katkı primleri de bulunur. Ancak işvereninizin ödediği katkı primleri için devlet katkı payı alamazsınız. Burada emeklilik şirketini, taraflardan biri olarak işveren belirler. Çalışanın, OKS'de emeklilik şirketini belirleme hakkı bulunmaz. OKS'de sistemde kalmaya karar vermeniz hâlinde devlet bir defaya mahsus 1.000 TL de toplu ödeme yapar. Ayrıca, emeklilikten sonra en az 10 yıllık gelir sigortası seçtiğiniz takdirde birikimlerinizin %5'i kadar daha katkı payı alma hakkı kazanırsınız.
Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi'nden cayma hakkı
Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi, işleyiş açısından bakıldığında çalışanların otomatik olarak sigortalandığı sistem olarak tanımlanabilir. Ancak, bu zorunluluktan cayma hakkınızı, belirlenen kurallar çerçevesinde kullanabilirsiniz. Bu durumda, sisteme girdikten sonra 60 gün içinde cayma hakkınızı kullanmayı talep edebilirsiniz. "Başlangıç dönemi" olarak adlandırılan bu süre bitmeden cayma hakkınızı kullanır iseniz bir kaybınız olmadan sistemden çıkabilirsiniz. Ödediğiniz primler, kesintisiz olarak 10 iş günü içerisinde size geri ödenir. Zorunlu emeklilik sigortanızı devam ettirdiğiniz takdirde ise cayma hakkınızı istediğiniz zaman kullanabilmek ile beraber, bazı kayıplarınız olur. Öncelikle, emeklilik planına dâhil olan ücret ve kesintiler, devamında ise birikimleriniz üzerinden elde edilen kazançların stopajları size ödenecek toplam tutardan düşülür. Cayma hakkınızı kullanmaya karar verdiğinizde emeklilik şirketi ile önceden mutabık kalmanız gerekir.
Bireysel emeklilik iptalinde kesintiler nelerdir?
Devam eden BES poliçenizi 10 yıl dolmadan iptal ettirmeye karar verdiğinizde bazı maddi kayıplarınızın olması kaçınılmazdır. Bunları 3 ana başlık altında toplayabiliriz: Stopaj, ücretler ve devlet katkı payı olarak tanımlanabilecek tutarlar, sistemde kaldığınız süreye göre de değişiklik gösterir. Stopaj kesintisi, anapara veya bir başka deyiş ile birikimler üzerinden yapılmaz. Birikimlerin sistemden çıkılan tarihe kadar olan getirisi üzerinden hesaplanan stopaj;
- 10 yıldan önce yapılan iptallerde %15,
- 10 yıl sonunda yapılan iptallerde %10,
- Vefat, maluliyet ve emeklilik nedeni ile ayrılma durumunda ise %5'tir.
Giriş aidatı olarak da tanımlanan ücretlerin bir kısmı, başlangıçta peşin ve devamında taksitler ile tahsil edilir. Ancak, sistemden ayrılmak istediğinizde kesilecek tutar;
- 3 yıl dolmadıysa brüt asgari ücretin %75'ini,
- 3 ile 6 yıl arasında ise asgari ücretin %50'sini,
- 6 ile 10 yıl arasında ise asgari ücretin %25'ini geçemez.
Sistemden 10 yılı doldurduktan sonra çıkmak istediğiniz takdirde giriş aidatı kesintisi yapılmaz.
Devlet katkı payı, BES hesabınıza taahhüt olarak eklenen miktarlardır. Her ay itibarı ile Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından hesaplanarak emeklilik şirketine bildirilir. Emeklilik şirketi, EGM tarafından bildirilen tutarları hesabınıza kaydi olarak işler. Bu paranın tamamına, emekliliğe hak kazandığınız tarihte erişebilirsiniz. Ancak, sistemden erken ayrılma istediğinizde hak kaybı olarak da tanımlanabilen kesintiler yapılır.
- Sistemden 3 yılı doldurmadan ayrılmak istediğinizde devlet tarafından ödeneceği taahhüt edilen hak ediş tutarından payınıza hiçbir ödeme yapılmaz.
- Sistemden 3. yıldan sonra fakat 6. yılı doldurmadan ayrılmak istediğinizde devlet tarafından ödeneceği taahhüt edilen hak ediş tutarının %85'i kesilir.
- Sistemden 6. yıldan sonra fakat 10. yılı doldurmadan ayrılmak istediğinizde devlet tarafından ödeneceği taahhüt edilen hak ediş tutarının %65'i kesilir.
- Sistemden 10. yılı doldurduğunuzda ancak emekli olma hakkını kazanamadan ayrılmak istediğinizde devlet tarafından ödeneceği taahhüt edilen hak ediş tutarının %40'ı kesilir.
İşten çıkarıldığınızda veya ayrıldığınızda BES sisteminde birikmiş olan tasarruflarınızı gönüllü bireysel emeklilik veya gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmesine aktarabilirsiniz. Ancak bunu yapmak istemiyorsanız hak kazandığınız tutarları, yukarıda belirtilmiş olan kesintiler dâhilinde talep edebilirsiniz. BES'te yaptığınız birikimleri SGK'ya, SGK'da yaptığınız birikimleri ise BES'e dâhil etmeniz mümkün değildir. Bireysel Emeklilik Sistemi'nden emekli olma hakkı kazandığınız takdirde kazancınızın %25'i vergiden muaf tutulur. Yukarıda da değinilmiş olan %5 stopaj kesintisi, kalan tutar üzerinden yapılır. Tüm kesintilerden sonra yıllık gelir sözleşmesi yaptığınız takdirde size yapılacak ödemelerin tamamı gelir vergisinden muaf tutularak ödeme yapılır. Tasarruf yapmaya bugünden başlayarak birikimlerinizi daha da artırabilirsiniz. QNB Finansbank'ın sunduğu Bireysel Emeklilik planlarından birini satın alabilir ya da Enpara.com'un avantajlı müşterilerinden biri olmaya karar vererek birikimlerinizi cazip faiz oranları ile değerlendirebilirsiniz.
İlgili ürünler
Daha fazla bilgi
- Bireysel emeklilik sistemi nasıl işler?
Aktif çalışma hayatının sona ermesinin ardından kişilerin hayatını idame ettirebilmesi için emekliliğe yatırım yapması gerekiyor. Çalışma hayatı boyunca brüt maaştan yapılan kesintiler ile düzenlenen bir emeklilik sisteminin mevcut olduğu biliniyor. Bireysel emeklilik sistemi ise bu bilinen sisteme ek olarak farklı bir yapıdan oluşuyor. Devlet tarafından kişilere verilen emeklilik hakkının yanında bireysel emeklilik sistemi ile isteğe bağlı bir planlama yapılabiliyor. Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumundan alınan maaşın yanında bir de bireysel emeklilik sistemi sonucunda alınan maaş, emeklilik sürecinde geliri azalanlara yardımcı oluyor.
Bireysel emeklilik sistemi nasıl işler?
İleriki yaşlarda daha huzurlu günler yaşamanız amacıyla bugünden birikim yapmanıza yardımcı olan bireysel emeklilik sistemi, güvence altında bir gelecek sunuyor. Bireysel emeklilik sitemine dâhil olanlara devlet de yardımcı oluyor. %25 oranındaki devlet katkısı sayesinde yapacağınız her 100 TL'lik yatırıma 25 TL de devlet tarafından ekleniyor. Böylece emeklilik hayatında daha iyi bir ikinci gelir elde etme imkânı sağlanıyor. Vergiden muaf fonlar ve devlet garantisi ise bireysel emeklilik sisteminin diğer avantajları arasında yer alıyor. Bireysel emeklilik sisteminde dilediğiniz an yatırım yapmayı durdurma imkânınız bulunuyor. Hazine Müsteşarlığı’ndan gerekli izin ve ruhsatları almış bir emeklilik şirketine başvurarak sisteme giriş yapılabiliyor. Sistem için ödeyeceğiniz katkı payları ise tamamen sizin talebinize göre belirleniyor. Bireysel emeklilik sistemine dâhil olduktan sonra 10 yıl geçmesi ve 56 yaşını aşmış olmanız durumunda emekli statüsüne kavuşuluyor. Bu dönemde elde edeceğiniz gelirler ise sisteme yatırdığınız katkı payına göre değişkenlik gösteriyor.
Bireysel emeklilik sisteminin özellikleri
Bireysel emeklilik sisteminin güvenilirliği devlet garantisi altında olduğu için güvenilir bir yatırım aracı olarak öne çıkıyor. Tamamen devlet garantisi altındaki paranız, sistemden çıkmak istediğinizde ya da emekli olma hakkı elde ettiğinizde size ödeniyor. Bireysel emeklilik sisteminde profesyonel yatırım uzmanları tarafından yatırımlarınız değerlendiriliyor. Bu yatırımlar, belirli bir mevzuata göre düzenleniyor. Profesyonel yatırım uzmanları ile yapacağınız görüşmelerde bireysel emeklilik sistemine yatıracağınız katkı payına göre farklı seçenekler karşınıza çıkıyor. Seçeceğiniz yatırım profiline göre birikimleriniz belirli fonlara farklı yüzdeler ile dağıtılıyor. Devlet katkısı, devlet garantisi, verimli yatırım seçenekleri gibi özellikleri ile bireysel emeklilik sistemi, ikinci bir emeklilik geliri isteyenler için güvenli ve kârlı bir yatırım olarak tercih ediliyor.
Mevduat ve yatırım seçeneklerinde farklı alternatifler düşünenler, Enpara.com'u tercih edebiliyor. Enpara.com'da vadeli mevduat hesabı, altın hesabı, birikim hesabı gibi yatırıma dayalı seçenekler bulunuyor. - BES'e zorunlu katılım nedir?
Artan yaşam süresi ve yaşlı oranı göz önünde bulundurularak devlet tarafından çalışanlar için zorunlu hale getirilen bireysel emeklilik sistemi, vatandaşların refah seviyesi daha yüksek bir emeklilik hayatına sahip olmalarını hedefliyor. Mevcut düzenleme, yaygın şekilde "BES'e zorunlu katılım" olarak bilinse de katılım yalnızca otomatik olarak gerçekleştiriliyor. Ancak sistemden çıkmak ve daha önce BES için ödenen tutarları geri almak mümkün. İşte BES'e zorunlu katılım uygulamasının detayları...
BES'e zorunlu katılım kimleri kapsıyor?
Çalışan herkesi kapsayan BES'e otomatik katılım uygulaması, firmaların büyüklüğüne bağlı olarak adım adım gerçekleştiriliyor. İlk olarak 1000 ve üzeri, ardından sırasıyla 250 - 1000 arası, 100 - 250 arası, 50 - 100 arası, 10 - 50 arası ve son olarak da 5 -10 arası çalışanı olan firmaları sisteme dahil eden uygulama, iş yerlerinin tercihine göre farklı sigorta şirketleri aracılığıyla yaptırılabiliyor. Farklı bir BES üyeliği olmayan veya olan tüm çalışanların dahil edildiği otomatik katılımlı BES, talep edildiği takdirde iptal edilebiliyor. Çalışan, bireysel emeklilik sistemine işyeri aracılığıyla katıldıktan sonraki 2 ay içerisinde iptal talebinde bulunarak sistemden çıkabiliyor ve 2 aylık ödemeyi geri alabiliyor. Devam eden BES ödemelerinde ise aylık kesilen tutar, çalışan maaşının maksimum %3'ünü kapsıyor. Yine çalışanın talebine bağlı olarak kesilen bu aylık tutar arttırılabiliyor. Kişi, dilerse ödemelerine en fazla 3 ay ara verip, daha sonrasında sistemden çıkmadan devam edebiliyor. Ara verme talebini ise ödeme gününden en geç 3 iş günü önce bildirmek gerekiyor.
BES'e zorunlu katılımın avantajları
İsteğe bağlı BES'ten farklı olarak ekstra avantajlar sağlayan otomatik BES, ödeme süresi arttıkça daha da kazançlı hale geliyor. ℅25 devlet katkı payı bulunan BES'e otomatik katılım uygulaması, ek olarak yine devlet tarafından bir kereye mahsus olmak üzere 1000 TL'lik bir ek ödeme daha alıyor. En az 10 yıl sistemde kalarak ödemelerinizi maaş şeklinde talep ettiğinizde ise devlet toplam ödemenin %5'i kadar bir katkı payı daha sağlıyor. İlk 3 yılda sistemden çıkılırsa devletin katkı paylarından yararlanmak mümkün olmuyor. Devlet katkı payları kademeli olarak 3 - 6 yıl arası %15, 6 - 10 yıl arası %35, 10 yıl doldurulduğunda %60, 10 yıllık katılımın ardından 56 yaş sınırı geçildiğinde ise %100 oluyor. Görüldüğü gibi otomatik katılımlı BES'in isteğe bağlı BES'e oranla en büyük avantajını devlet desteği oluşturuyor.